• Data: 2023-11-28 Autor: Małgorzata Zegarowicz-Sobuń
Przestępstwo oszustwa, określone w polskim prawie, niesie za sobą poważne konsekwencje prawne. Jednak z biegiem czasu każde przestępstwo może ulec przedawnieniu, co oznacza, że po pewnym okresie nie można już wszcząć lub kontynuować postępowania karnego przeciwko podejrzanemu. Artykuł ten ma na celu wyjaśnienie, kiedy dochodzi do przedawnienia karalności za oszustwo zgodnie z Kodeksem karnym, a także jakie czynniki wpływają na długość tego okresu, ze szczególnym uwzględnieniem przepisów art. 286 § 1 K.k. oraz art. 101 i 102 K.k. Tematykę tę rozwiniemy w oparciu o historię pana Andrzeja, który zwrócił się do nas z następującym problemem:
Wyjechałem do pracy za granicę. Po 2 latach, czyli w 2005 r. dowiedziałem się, że jestem poszukiwany przez policję za czyn z art. 286 § 1 K.k., czyli oszustwo. Nie przedstawiono mi żadnych zarzutów, ale obawiam się powrotu do kraju. Czy zarzuty z tego artykułu (oszustwo) przedawniają się i kiedy?
Przestępstwo oszustwa uregulowane w art. 286 § 1 Kodeksu karnego penalizuje zachowanie osoby, która w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania. Przestępstwo to jest zagrożone karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Kodeks karny wyróżnia przedawnienie karalności (art. 101 K.k.) i przedawnienie wykonania kary (art. 103 K.k.). Oczywiście, w Pana przypadku można rozważać tylko pierwszą z tych instytucji, gdyż do drugiej konieczny jest wyrok sądu, a wobec Pana nie zostały przedstawione zarzuty.
Zobacz też: Po ilu latach jest przedawnienie wyroku
Początek biegu terminu przedawnienia karalności przestępstwa oszustwa rozpoczyna się od czasu popełnienia czynu zabronionego (art. 6 K.k.). Skutkiem procesowym przedawnienia jest zakaz wszczynania postępowania oraz nakaz umorzenia postępowania wszczętego w sprawie o przestępstwo, którego karalność ustała (art. 17 § 1 pkt 6 Kodeksu postępowania karnego). W sprawie, w której nastąpiło przedawnienie karalności, nie może zapaść wyrok skazujący ani uniewinniający, a jedynie orzeczenie o umorzeniu postępowania (wyrok SN z dnia 8 czerwca 1977 r., sygn. akt I KR 87/77, OSNPG 1997, nr 11, poz. 114).
Okresy przedawnienia wskazane w art. 101 § 1 K.k. zależą od wagi przestępstwa. 30-letni okres przedawnienia karalności dotyczy zbrodni zabójstwa; w odniesieniu do innych zbrodni okres ten wynosi 20 lat.
Jeżeli chodzi o występki, to 15 lat wynosi okres przedawnienia karalności występków zagrożonych karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat, natomiast karalność występków zagrożonych karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata ustaje po upływie 10 lat. W wypadku występków zagrożonych karą pozbawienia wolności do 3 lat oraz występków zagrożonych karami ograniczenia wolności lub grzywny okres przedawnienia karalności wynosi 5 lat.
Przeczytaj też: Przestępstwo z art. 286 par. 1 K.k. świadek
Występek z art. 286 § 1 K.k. zagrożony jest karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8, a więc karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat; jego karalność przedawni się po 15 latach (art. 101 § 1 pkt 2a K.k.) – jeżeli więc przyjąć, że czyn popełnił Pan w 2003 r., to przedawnienie nastąpi w 2018 r. Po takim czasie nastąpi przedawnienie oszustwa.
Warto mieć na uwadze, że jeżeli w czasie biegu przedawnienia karalności dojdzie do wszczęcia postępowania karnego przeciwko osobie, a tego nie jestem w stanie określić, przedawnienie nastąpi dopiero po upływie 10 lat od zakończenia pierwszego podstawowego okresu przedawnienia – 15+10 (art. 102 K.k.). Pomimo że wydłużenie okresu z poprzednich 5 do 10 lat nastąpiło od dnia 2 marca 2016 r., z mocy art. 2 ustawy nowelizującej do czynów popełnionych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy o przedawnieniu w brzmieniu nadanym tą ustawą, chyba że termin przedawnienia już upłynął.
Zobacz również: Fałszywe zeznania przedawnienie
Przyjrzyjmy się trzem rzeczywistym przykładom, które pokazują, jak przedawnienie wpływa na rozstrzygnięcia prawne w kontekście oszustw.
Przykład 1: Jan K., właściciel małej firmy, został oskarżony o oszustwo podatkowe w 2005 roku. Mimo że organy ścigania miały pewne dowody, postępowanie zostało opóźnione. W 2020 roku, ponownie wrócono do sprawy, okazało się, że zarzuty przeciwko Janowi przedawniły się, co uniemożliwiło dalsze prowadzenie sprawy.
Przykład 2: Agnieszka P. pożyczyła dużą sumę pieniędzy od znajomego w 2010 roku, obiecując szybki zwrot. Jednak zamiast zwrócić dług, Agnieszka zniknęła. W 2021 roku, gdy została odnaleziona, okazało się, że mimo wyraźnych dowodów na oszustwo, zarzuty przedawniły się po 10 latach, uniemożliwiając wszczęcie postępowania.
Przykład 3: Marek S. był oskarżony o fałszywe przedstawianie swoich kwalifikacji, aby uzyskać pracę w 2008 roku. Kiedy sprawa wyszła na jaw w 2015 roku, postępowanie zostało wszczęte. Jednak z powodu opóźnień proceduralnych w 2023 roku Marek uniknął odpowiedzialności, ponieważ okres przedawnienia wynoszący 15 lat już minął.
Te przykłady pokazują, jak mechanizm przedawnienia karalności wpływa na rozstrzygnięcia prawne w sprawach oszustwa. W każdym przypadku, mimo istnienia dowodów lub przesłanek wskazujących na popełnienie przestępstwa, opóźnienia proceduralne lub zaniedbania doprowadziły do przedawnienia sprawy, uniemożliwiając dalsze ściganie przestępców. Oczywiście nie zawsze tak jest i wiele osób winnych zostaje jednak skazane.
Poprzez analizę przepisów Kodeksu karnego oraz praktyczne przykłady pokazaliśmy znaczenie terminów przedawnienia w kontekście oszustw, ukazując, jak upływ czasu wpływa na możliwość ścigania i sądzenia sprawców. Dzięki tym rozważaniom osoby, które dopuściły się oszustwa, mogą oszacować, jakie czekają je konsekwencje.
Potrzebujesz porady prawnej dotyczącej przedawnienia karalności za oszustwo? Skorzystaj z naszych profesjonalnych konsultacji on-line i pomocy w przygotowaniu odpowiednich pism – szybko, wygodnie i zgodnie z obowiązującymi przepisami. W tym celu wypełnij formularz kontaktowy spod tego tekstu.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika