Zastraszanie świadka w sprawie karnej przez przełożonego

Dyrektor karze pracownika za zeznawanie w sądzie

Prawo obowiązujące w Polsce przewiduje niewiele okoliczności pozwalających uniknąć zeznawania lub odpowiadania na pytania – na ogół (przynajmniej w ujęciu modelowym) na przesłuchanie i tak należy się stawić (także w przypadku korzystania z prawnej możności odmówienia składania zeznań lub odmowy odpowiadania na poszczególne pytania). Składanie zeznań przez Pana koleżankę było jej prawnym obowiązkiem; za bezprawną odmowę składania zeznań (podobnie jak za składanie zeznań fałszywych) grozi odpowiedzialność karna – art. 233 Kodeksu karnego (K.k.). To samo dotyczy innych świadków oraz osób jako świadków wezwanych do złożenia zeznań (w tym osób, które mogłyby czuć się zastraszone nagannymi zachowaniami tegoż dyrektora).

Dyrektor szkoły wykonuje czynności w sprawach z zakresu prawa pracy, więc warto zwrócić uwagę na treść artykułu 218 Kodeksu karnego (K.k.):

„§ 1. /utracił moc/

§ 1a. Kto, wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 2. Osoba określona w § 1a, odmawiająca ponownego przyjęcia do pracy, o której przywróceniu orzekł właściwy organ, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 3. Osoba określona w § 1a, która będąc zobowiązana orzeczeniem sądu do wypłaty wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia ze stosunku pracy, obowiązku tego nie wykonuje, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.”

Zobacz też: Odszkodowanie za fałszywe zeznania

Zwolnienie dyscyplinarne za bycie świadkiem

Celowo zaakcentowałem związek prawa karnego z prawem pracy, bo należy pamiętać o potrzebie skorzystania przez Pana koleżankę, którą dotknęło zwolnienie (podobno „dyscyplinarne”), ze środków przewidzianych przepisami prawa pracy; podwładna, którą to spotkało, powinna sprawdzić dotyczące jej materiały („teczkę pracowniczą”), bo w opisanym kontekście nie można wykluczyć nagannego postępowania z dokumentacją pracowniczą (delikatnie rzecz ujmując).

Doszło do nadużycia prawa – co jest zakazane także w art. 8 Kodeksu pracy (K.p.); także, bo uważa się, że w (szeroko rozumianym) prawie prywatnym podstawowe znaczenie w tym zakresie ma art. 5 Kodeksu cywilnego (K.c.). Podwładna prawdopodobnie odczuła opisaną przykrą sytuację jako przejaw naruszenia jej dóbr osobistych (art. 11 K.p.); podstawowe znaczenie w zakresie prawnej ochrony dóbr osobistych mają: art. 23 i art. 24 K.c. – w ostatnim z nich wskazano rodzaje roszczeń w związku z naruszeniem dóbr osobistych.

Przeczytaj też: Czy można zmienić zeznania na policji

Dyskryminacji z powodu wywiązania się z prawnego obowiązku składania zeznań

Bolesne dla podwładnej rozmowy – a szczególnie zwolnienie jej z pracy w związku ze składaniem przez nią zeznań – można potraktować jako przejaw prawnie zakazanej dyskryminacji (art. 11³ K.p.); i to dyskryminacji z powodu wywiązania się z prawnego obowiązku składania zeznań. W związku z problematyką dyskryminacji proponuję sytuację w danej szkole zestawić z: art. 18^3a i następnymi K.p. oraz z art. 94³ K.p. (zakaz mobbingu). Pani, którą tak potraktowano, powinna skorzystać z możliwości zwrócenia się do sądu (art. 56 i następne K.p.) w związku z bezprawnym rozwiązaniem stosunku pracy bez wypowiedzenia (art. 52 i następne K.p.). Chodzić może nie tylko o przywrócenie do pracy, ale także o roszczenie odszkodowawcze – takie roszczenie może przysługiwać także w przypadku problemów z uzyskaniem właściwego świadectwa pracy (art. 99 K.p. w związku z art. 97 K.p.). Można przypuszczać, że w tej szkole występują okoliczności, którymi można by zainteresować Państwową Inspekcję Pracy (art. 18⁴ K.p.).

Opisane przez Pana zachowania dyrektora wobec podwładnej mogą mieć znamiona przestępstwa groźby bezprawnej (art. 190 K.k., art. 191 K.k.) – jeżeli celem było wywarcie presji na podwładnej, by zmieniła zeznania, to może chodzić o przestępstwo z art. 191 K.k. (bo taka groźba bezprawna ma prowadzić do wymuszenia określonego zachowania). Stypizowane w art. 190 i art. 191 K.k. przestępstwa są (z reguły) ścigane na wniosek pokrzywdzonego, a ponadto ważne jest odczuwanie obawy przez pokrzywdzonego. Osoba zastraszana może obawiać się powiadomić organa ścigania o przestępstwie. W takim stanie rzeczy mogłyby być ograniczone możliwości ścigania za wywieranie nacisków na świadków. Ustawodawca także przewidział wprost ściganie za, tytułem przykładu, wywieranie wpływu na świadka, poprzez np. groźbę bezprawną.

Groźby i zastraszanie w celu wywarcia wpływu na świadka

Artykuł 245 K.k. stanowi: „Kto używa przemocy lub groźby bezprawnej w celu wywarcia wpływu na świadka, biegłego, tłumacza, oskarżyciela albo oskarżonego lub w związku z tym narusza jego nietykalność cielesną, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.”. Praktycznie ważne jest to, że stypizowane w art. 245 K.k. przestępstwo jest ścigane z oskarżenia publicznego – wystarczyć może powiadomienie o przestępstwie (nawet przez inną osobę niż adresat gróźb bezprawnych).

Jeżeli stosunek pracy w szkole podlega ustawie z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela, to proponuję bardzo dużą uwagę przyłożyć do zagadnień specyficznych – w tym: związku kar dyscyplinarnych z wygaśnięciem z mocy prawa stosunku pracy nauczyciela (art. 26 Karty Nauczyciela) oraz odpowiedzialności dyscyplinarnych nauczycieli (art. 75 i następne Karty Nauczyciela). Specyfiki rozwiązywania stosunku pracy z nauczycielami dotyczą: art. 23 i następne Karty Nauczyciela. Prawdopodobnie przyda się także przynajmniej ogólna znajomość ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty – np. w przypadku dążenia do zmiany na stanowisku dyrektora danej szkoły.

Rzeczownik „paragraf” bywa różnie rozumiany – nie tylko dosłownie (oznaczona jako paragraf jednostka redakcyjna aktu prawnego). Same „paragrafy” to często za mało. Ważne są dowody. Pamięta się o nich na ogół w sprawach karnych oraz z zakresu wykroczeń, ale są one ważne także w innych rodzajach postępowań – np. w: postępowaniach dyscyplinarnych (chociażby za nadużycie uprawnień na stanowisku publicznym, co może nawet być przejawem popełnienia przestępstwa z art. 231 K.k.), postępowaniach kontrolnych (NIK, Inspekcja Pracy, Kuratorium, organ założycielski), w pracach organu założycielskiego (organów gminy lub powiatu w przypadku wielu szkół publicznych). Również w postępowaniach cywilnych (np. dotyczących: odszkodowań, przywrócenia do pracy, ochrony dóbr osobistych) trzeba wywiązać się z prawnego obowiązku udowodnienia okoliczności (faktów), z których wywodzi się skutki prawne (art. 232 K.p.c., art. 6 K.c.). Dowody obiektywne (np. z nagrań mogą mieć spore znaczenie), choć trzeba zauważyć potencjalne ryzyko w związku z nagrywaniem kogoś bez jego zgody. W różnych postępowaniach spore znaczenie ma ponadto odpowiednia aktywność (np. art. 230 K.p.c.).

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.