Samobójstwo spowodowane przemocą psychiczną, jak kara dla sprawcy?

Przestępstwo nieumyślnego spowodowania śmierci jest uregulowane w art. 155 Kodeksu karnego (K.k.).

Na początku troszkę z teorii: nieumyślność oznacza, że sprawca nie chce, a nawet nie godzi się na spowodowanie śmierci człowieka, chociaż przewiduje taką możliwość lub może ją przewidzieć (Giezek, Kodeks, s. 55-60; wyrok SA we Wrocławiu z 25.11.2016 r., II AKa 258/16, LEX nr 2196234).

Tak więc, dla przypisania sprawcy popełnienia tego czynu samo jego zachowanie nie musi być nieumyślne, ale już skutek w postaci śmierci jest objęty nieumyślnością. Tak więc sprawca nie ma zamiaru pozbawienia życia, a powoduje tę śmierć nieumyślnie na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach.

Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 29.05.2007 r., II AKa 81/07, KZS 2007/7-8, poz. 59) opowiedział się za kwalifikowaniem jako nieumyślnego spowodowania śmierci „zadania ciosu w głowę, powodującego upadek ofiary i uderzenie głową o podłoże, a w konsekwencji tego obrażenia czaszkowomózgowe skutkujące śmiercią. Nieumyślność w działaniu sprawcy polega na zaniedbaniu powinności przewidywania takich skutków zadanego uderzenia, choć przewidzenie ich leży w granicach powinności i możliwości. Skutek ten często występuje w podobnych sytuacjach, zatem jest dostępny dla wiedzy przeciętnie rozgarniętego dojrzałego człowieka”.

Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 29.05.2007 r., II AKa 105/07, LEX nr 327567, stwierdził: „Oskarżony, uderzając kobietę pięścią w bok szyi, w okolice zatoki tętnicy szyjnej, splotu szyjnego, w konsekwencji czego doszło do tzw. odruchu zatoki szyjnej, który doprowadził do zatrzymania akcji serca i w rezultacie do zgonu pokrzywdzonej, możliwość nastąpienia skutku śmiertelnego przewidywał albo mógł przewidzieć. W okolicach tych znajdują się bowiem bardzo liczne zakończenia nerwowe zaopatrzone we włókna naczyniowe nerwu błędnego i nerwu współczulnego i sam ucisk na te miejsca podziału tętnic może wywołać wspomniany wyżej odruch. W związku z powyższym odpowiada on za umyślne spowodowanie obrażeń z art. 157 § 2 k.k. i nieumyślne spowodowanie śmierci z art. 155 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.”

Nieumyślność (na podstawie art. art. 9 § 2 K.k.) oznacza, że:

1) sprawca nie ma zamiaru pozbawienia życia człowieka, a więc ani nie chce śmierci człowieka, ani nie godzi się na nią, mimo przewidywania możliwości nastąpienia śmierci (zob. wyrok SN z 28.12.1976 r., III KR 311/76, OSNKW 1977/4–5, poz. 38) oraz

2) może mieć postać nieumyślności świadomej, gdy sprawca przewidywał możliwość spowodowania śmierci, jednak nie odwiodło go to od zachowania się w określony sposób albo nieumyślności nieświadomej, gdy nie przewidywał możliwości spowodowania swoim zachowaniem śmierci, choć mógł (obiektywnie i subiektywnie) to przewidzieć.

W doktrynie przyjmuje się, że skutek w postaci śmierci nie tylko musi być przewidywalny (być normalnym następstwem czynu sprawcy), ale sprawca musi mieć indywidualną możliwość jego przewidzenia.

Orzecznictwo sądowe stoi na stanowisku, że: „Do przyjęcia odpowiedzialności z art. 155 k.k. dochodzi jedynie wtedy, gdy śmierć człowieka jest niezamierzonym następstwem działania sprawcy w rozumieniu art. 9 § 2 k.k., polegającym na niezachowaniu obowiązku ostrożności w sytuacji, w której na podstawie normalnej zdolności przewidywania i ogólnego obowiązku dbałości o życie ludzkie lub przewidywania skutków własnych działań, można wymagać od człowieka, aby nie dopuścił do nastąpienia przestępczego skutku” (zob. wyrok SA w Białymstoku z dnia 3 lutego 2015 r., II AKa 1/15, LEX nr 1651797; wyrok SA w Katowicach z dnia 21 listopada 2013 r., II AKa 394/13, LEX nr 1409120; wyrok SA w Gdańsku z dnia 19 czerwca 2013 r., II AKa 178/13, LEX nr 1369290; wyrok SA w Łodzi z dnia 28 lutego 2001 r., II AKa 276/00, Prok. i Pr.-wkł. 2002, nr 9, poz. 18).

Tak więc, jeżeli organy postępowania udowodnią, że nie można sprawcy przypisać nieumyślności, to zmienią kwalifikację czynu na inny czyn.

Zastanowiłabym się nad czynem z art. 190a potocznie zwanym stalkingiem:

„§ 1. Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto, podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek lub inne jej dane osobowe w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej.

§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 następuje na wniosek pokrzywdzonego.”

Przestępstwo nieumyślnego spowodowania śmierci zagrożone jest karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Nie są to jedyne możliwości ukarania sprawcy, bowiem w Kodeksie karnym są przepisy, na podstawie których:

1) Zgodnie z art. 37a: Jeżeli ustawa przewiduje zagrożenie karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, można zamiast tej kary orzec grzywnę albo karę ograniczenia wolności, o której mowa w art. 34 § 1a pkt 1 lub 4.
Zgodnie z art. 58 § 1 K.k. sąd orzeka za to przestępstwo karę pozbawienia wolności tylko wtedy, gdy inna kara lub środek karny nie może spełnić celów kary.

2) A także na podstawie art. 37b w sprawie o występek zagrożony karą pozbawienia wolności, niezależnie od dolnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego w ustawie za dany czyn, sąd może orzec jednocześnie karę pozbawienia wolności w wymiarze nieprzekraczającym 3 miesięcy, a jeżeli górna granica ustawowego zagrożenia wynosi przynajmniej 10 lat – 6 miesięcy, oraz karę ograniczenia wolności do lat 2. W pierwszej kolejności wykonuje się wówczas karę pozbawienia wolności, chyba że ustawa stanowi inaczej. Do orzeczonej kary pozbawienia wolności nie stosuje się warunkowego zawieszenia jej wykonania. Należy też zająć stanowisko, że skazanego na taką karę nie można przedterminowo zwolnić.

Zgodnie z art. 66 § 2 K.k. nie jest wykluczone w sprawie o przestępstwo z art. 155 K.k. zastosowanie warunkowego umorzenia postępowania: „Warunkowego umorzenia nie stosuje się do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności.”, jednakże ze względu na znaczny stopień społecznej szkodliwości czynu, którego skutkiem jest śmierć człowieka, zastosowanie warunkowego umorzenia postępowania powinno być wyjątkowe.

Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) w formularzu poniżej  ▼▼▼