Indywidualne porady prawne
Przedawnienie przestępstwa bazowego a dalsze zarzuty
Autor: Paulina Olejniczak-Suchodolska
W lutym ubiegłego roku prokuratura skierowała przeciwko mnie akt oskarżenia. Postawiono mi zarzuty z trzech artykułów. Przestępstwo bazowe to wprowadzenie do obrotu bez zezwolenia substancji leczniczych art. 124 ustawy Prawo farmaceutyczne. Ustawa za ten czyn przewidywała wówczas karę grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 2. Zgodnie z prawem czyn taki po 10 latach ulega przedawnieniu. Okres, w którym zarzuca mi się popełnienie tego przestępstwa, to październik 2009 do listopad 2012. Zatem za 3 miesiące zarzut ten ulegnie przedawnieniu i to jest sprawa oczywista. Do tej pory nie mam bowiem nawet wyznaczonego terminu pierwszej rozprawy w sądzie. Jednak w związku z tą działalnością prokurator postawił mi dwa dodatkowe zarzuty. Pierwszy to kierowanie zorganizowaną grupą przestępczą, za co grozi do 10 lat pozbawienia wolności, oraz drugi – pranie brudnych pieniędzy, za co również grozi maksymalnie pozbawienie wolności do lat 10. Jednak mam pytanie i wątpliwość, czy powyższe dwa zarzuty mogą być postawione w sytuacji, kiedy to przestępstwo bazowe ulegnie przedawnieniu? Owe dwa zarzuty są ściśle powiązane z przestępstwem bazowym i bez niego nie mogły by mieć samodzielnego zastosowania. Czy jest zatem szansa, że kiedy przestępstwo główne (bazowe) ulegnie przedawnieniu, sąd w całości umorzy postępowanie przeciwko mnie?
Przedawnienie karalności czynu
Orzecznictwo sądowe stoi na jednolitym stanowisku, że mimo przedawnienia karalności czynu bazowego, jest podstawa do skazania za czyn następczy/ pochodny.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 7 marca 2016 r., sygn. akt II AKa 242/15:
„Ustawodawca wyraźnie wskazuje, że źródłem pochodzenia wartości majątkowych stanowiących »brudne pieniądze« ma być zachowanie realizujące znamiona konkretnego typu czynu zabronionego pod groźbą kary. Zgodnie bowiem z art. 115 § 1 k.k. czynem zabronionym jest zachowanie o znamionach określonych w ustawie karnej. Dla realizacji znamion przestępstwa z art. 299 § 1 k.k. nie jest więc wystarczające ustalenie, że określone wartości majątkowe pochodzą z jakiejkolwiek czynności bezprawnej czy też nieujawnionego lub nielegalnego źródła. Nie jest także wystarczające w tym zakresie ogólne wskazanie, że korzyść majątkowa pochodzi z działalności przestępczej, jakiegoś bliżej nieokreślonego czynu zabronionego czy też pewnej grupy przestępstw (np. przestępstw przeciwko mieniu czy oszustw podatkowych) bez sprecyzowania, o jaki konkretnie typ przestępstwa chodzi i którego z oskarżonych to dotyczy. Jak już wcześniej podkreślono znamię »korzyści związanych z popełnieniem czynu zabronionego« musi być udowodnione w taki sam sposób, jak wszystkie pozostałe znamiona przestępstwa z art. 299 § 1 k.p.k., ale jednocześnie ustawodawca nie wymaga ustalenia przez sąd, aby czyn, stanowiący źródło wartości majątkowych mających charakter"brudnych pieniędzy", spełniał wszystkie znamiona przestępstwa (por. wyrok SN z dnia 20 maja 2013 r., III KK 455/12, LEX nr 1321751). Warto w tym kontekście odnotować, że w treści art. 299 § 1 k.k. termin »czyn zabroniony« (a nie »przestępstwo«) użyty został w takim znaczeniu, w jakim występuje on w innych przepisach o podobnym charakterze (jak np. art. 18 § 2 i 3 k.k., czy art. 291 § 1 k.k. lub art. 292 § 1 k.k.), a więc obejmujących wyłącznie znamiona charakteryzujące stronę przedmiotową (z pominięciem umyślności lub nieumyślności). Nie zachodzi więc konieczność ustalania konkretnego sprawcy, jego winy oraz innych dodatkowych przesłanek warunkujących odpowiedzialność karną. Nie jest również konieczne, by popełnienie owego czynu zabronionego, stanowiącego źródło wartości majątkowych mających charakter »brudnych pieniędzy«, było stwierdzone rozstrzygnięciem jakiegokolwiek organu, w szczególności prawomocnym wyrokiem sądu. Nie ma także znaczenia przedawnienie karalności czynu »pierwotnego«. I w końcu – nie musi być także znana tożsamość jego sprawców”.
Czyn bazowy – pierwotny
Jak Pan zatem widzi, w istocie w orzecznictwie sądowym przesądzono, że użyte w art. 299 § 1 Kodeksu karnego pojęcie „czynu zabronionego” (czyli właśnie tak zwanego czynu bazowego/pierwotnego) nie oznacza, że jego przedawnienie powoduje, że nie można prowadzić postępowania o czyn z art. 299. Czyn zabroniony, o którym mowa w art 299 § 1, z którego pochodzą korzyści podlegające późniejszemu „praniu”, nie musi być uprzednio osądzony i jego popełnienie nie musi być stwierdzone wcześniejszym wyrokiem sądu. Sąd karny, orzekający w sprawie popełnienia przestępstwa prania brudnych pieniędzy z art. 299 posiada samodzielność jurysdykcyjną oraz obowiązek w zakresie ustalenia i udowodnienia elementów czynu pierwotnego, a następnie, zakwalifikowania tych elementów do konkretnego czynu zabronionego opisanego w przepisach ustawy karnej. Dla możliwości przypisania odpowiedzialności za popełnienie przestępstwa prania brudnych pieniędzy nie jest zatem istotna okoliczność przedawnienia karalności czynu zabronionego stanowiącego tzw. czyn bazowy (pierwotny), z którego pochodzą korzyści majątkowe (zob. wyr. SN z 29 10.2015 r., sygn. akt IV KK 187/15).
Działalność grupy przestępczej
Analogicznie należy odnieść się do czynu przestępnego z art. 258. Nie ma znaczenia, dla możności wszczęcia postępowania i wymierzenia kary za jego popełnienie, okoliczność, że przestępstwo, które miało zostać popełnione przez ową grupę, zostało przedawnione.
Co więcej, uprzednie czy jednoczesne skazanie za udział w grupie przestępczej nie jest warunkiem sine qua non dla przypisania sprawcy popełnienia go „w zorganizowanej grupie”. Są to bowiem niezależne od siebie ustalenia faktyczne i mogą (ale nie muszą) nastąpić w odrębnym postępowaniu (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 19 kwietnia 2012 r., sygn. akt II AKa 17/12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 21 maja 2015 r., sygn. akt II AKa 65/15).
Co więcej, dla skazania z art. 258 nie jest nawet konieczne popełnienie przestępstwa przez grupę, a jedynie wykazanie, że grupa działała w celu popełnienia przestępstwa.
Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) w formularzu poniżej ▼▼▼
Indywidualne porady prawne
